Tot nu toe geniet Infrabel afwijkingen vanwege de regionale overheidsdiensten om herbiciden te mogen gebruiken in het kader van de algemene onkruidbestrijding van de sporen. Toch zet het concern zich al enkele jaren in om het gebruik van herbiciden te verminderen. In dat kader testte Infrabel dit jaar een ‘heetwatertrein’ – een Belgische ontwikkeling trouwens – als realistisch alternatief om op termijn zonder pesticiden verder te kunnen.
Infrabel zet zich al enkele jaren in om het gebruik van herbiciden te verminderen. Maar zowel in België als elders blijven deze chemische stoffen nodig voor de onkruidbestrijding in de spoorwegbedding. Bij Infrabel is er niemand die nog een onnodig langdurig gebruik van onkruidverdelgers wil verdedigen. Hoe dan ook blijven deze in België en op andere Europese spoornetten ‘een noodzakelijk kwaad’ om de veiligheid van het treinverkeer en het personeel te garanderen. Vegetatiegroei in de ballast (de laag stenen onder de dwarsliggers die als schokdemper dient) kan de millimeterprecieze geometrie van de sporen en de drainerende eigenschappen (bv. regenwater afvoeren) verstoren en zo de veiligheid van de treinen in het gedrang brengen. Een woekerende plantengroei in de onmiddellijke omgeving van de sporen kan ook het onderhoudspersoneel hinderen, dat het spoornet te voet moet inspecteren. Maar hij kan ook bepaalde gebreken verbergen of het zicht op de seinen verhinderen.
Infrabel beheert meer dan 8.000 kilometer spoorlijnen en verkreeg afwijkingen op het pesticideverbod voor beperkte periodes die mogelijk hernieuwbaar zijn. Naast deze afwijkingen zet Infrabel vaker mechanische technieken in om onkruid in de ‘bijsporen’ (zoals rangeerstations) te bestrijden. Om de ‘hoofdsporen’ te behandelen heeft Infrabel zich ertoe verbonden om technisch en financieel realistische alternatieven te onderzoeken. De ‘heetwatertrein’ die in het oosten van het land tijdens de zomer werd uitgetest lijkt alvast hoopgevend.
In de kleine wereld van de Europese spoorinfrastructuurbeheerders waar iedereen nu alternatieven voor onkruidverdelgers zoekt, was Zwitserland het eerste land om een trein te testen die werd ontworpen om vegetatie aan te pakken met heet water. Infrabel inspireerde zich op dat prototype en ontwikkelde zijn eigen technologie, die in vele opzichten vernieuwend is. De heetwatertrein made in Belgium is aan een reeks testen bezig. Eerder waren er al proeven in het najaar 2021. Deze innovatieve trein is 180 meter lang en bestaat uit twee locomotieven met vijf wagens. Drie daarvan zijn goed geïsoleerde tanks met 3 x 50.000 liter water dat tot 90°C wordt verwarmd. De twee andere wagens bevatten de verwarmingsinrichting, een stroomgenerator en computers die de sproeisystemen aansturen. Aan weerszijden van de tanks bevinden zich twee buizen om de dienstpaden langs de sporen te behandelen. Vier andere bevinden zich onder de tanks om specifiek de ballast te behandelen. In zijn huidige samenstelling rijdt deze ‘H O- 2 trein’ tegen 20 km/u en dat is voldoende snel om het treinverkeer niet te hinderen. Met drie tot zes m3/km heet water dat gespoten wordt, kan de trein enkele tientallen kilometer per dag behandelen. In zones met een specifieke biodiversiteit in de naaste omgeving van de sporen besproeit de trein enkel de ballast. Met drie tot vier passages per jaar (tegenover twee met herbiciden) zou het heet water de groei van de vegetatie voldoende kunnen vertragen.
Deze eerste testen zijn bemoedigend en zullen verlengd worden begin 2023 op een deel van de spooras van Antwerpen tot aan de Duitse grens. Maar deze prototypetrein zal nog milieuvriendelijker worden. In de toekomst zal het water, voor het vertrek van de trein, met pellets of met een warmtepomp verwarmd worden. Een computersysteem voor vegetatiedetectie, dat gebruikmaakt van artificiële intelligentie, zal de pompen autonoom bedienen om de gebruikte hoeveelheid water nog meer te verminderen.
Sinds 2019 volgt Infrabel een actieplan om het pesticidegebruik te verminderen. Een plan met als doel om de hoofd- en bijsporen op een alternatieve of preventieve manier onkruidvrij te maken. In de bijsporen, zoals de rangeerstations, wil dit actieplan de behandelde oppervlaktes tegen eind 2023 met de helft verminderen. Dat gebeurt met technieken zoals maaien, wieden of rooien. Deze mechanische technieken kunnen jammer genoeg niet op het hele spoornet toegepast worden omdat ze, naast de enorme budgettaire impact, heel wat tijd in beslag nemen. Dat is nefast voor de vlotte doorstroming en regelmaat van het treinverkeer. Om de groei van onkruid op de dienstpaden structureel te voorkomen, voert Infrabel bij vernieuwingswerken ook preventieve aanpassingen uit (beton, asfalt, slakkenzand).
De bedoeling is dus om sterk in te zetten op een combinatie van milieuvriendelijkere alternatieven zoals pelargonzuur en de heetwatertrein. Daar kunnen, in de toekomst, ook nog biologische onkruidverdelgers (die nog in ontwikkeling zijn) en elektrische systemen aan toegevoegd worden. Deze mix zal het op termijn mogelijk maken om de sporen milieuvriendelijker te onderhouden.