Je zou denken dat er vandaag de dag toch wat eensgezindheid bestaat over hoe bomen gesnoeid moeten worden. Je kunt dit nalezen in het Standaardbestek 250 voor de wegenbouw, in het Technisch Vademecum Bomen, het Stadsbomen Vademecum en sinds kort ook in de Europese snoeistandaard. Daar krijg je overal te lezen dat het kandelaren van […]
Je zou denken dat er vandaag de dag toch wat eensgezindheid bestaat over hoe bomen gesnoeid moeten worden. Je kunt dit nalezen in het Standaardbestek 250 voor de wegenbouw, in het Technisch Vademecum Bomen, het Stadsbomen Vademecum en sinds kort ook in de Europese snoeistandaard. Daar krijg je overal te lezen dat het kandelaren van bomen afgeraden wordt. En toch.
Rij eens rond langs Vlaamse wegen en je ziet de opgesomde richtlijnen bitter weinig vertaald in het dagelijkse boombeheer. Het lijkt erop dat het kandelaren van bomen nog steeds de voorkeur geniet. Daarom willen we graag nog eens bespreken hoe je een boom echt moet aanpakken.
Laten we meteen een open deur intrappen: bomen hoeven helemaal niet gesnoeid te worden. Als we snoeien, doen we het steeds voor onszelf. In de 370 miljoen jaar tijd dat bomen al bestaan, worden ze hoogstens de laatste paar duizend jaar gesnoeid. Het is dus een grote misvatting om te stellen dat bomen gesnoeid moeten worden om ze gezond te houden. Integendeel, het niét snoeien heeft bijgedragen aan hun overleving als soort. Ze moesten namelijk concurreren met elkaar. Wie het hoogst kon groeien, had het meeste succes.
We kunnen zeker goeie redenen bedenken om te snoeien. Bomen zijn namelijk niet de enige elementen waarmee we onze ruimte indelen. Ze moeten dus plaats voorzien voor andere functies waaraan onze ruimte moet voldoen.
Zo moet er langs wegen plaats zijn voor voertuigen om onder boomkruinen door te rijden. Bomen in een wegberm moeten de eerste meters een zo compact mogelijk volume hebben om plaats te maken voor andere stedelijke functies. Het meest compacte volume dat een boom kan genereren in de eerste meters is één rechte stam. Zodra een boom begint te splitsen, vergroot het volume dat hij beneden inneemt. Het doel van snoei langs wegen is dus het bekomen van één doorlopende stam met een vrij uitgroeiende kruin op hoogte. Dit ziet er zeer naturel uit, zoals een boom in het bos. Voor een straatboom die licht langs alle kanten krijgt, is dit echter bijzonder onnatuurlijk. Als je deze boom zijn gang zou laten gaan, zou hij lage takken krijgen die het verkeer sterk zouden hinderen. Het soort snoei dat een boom begeleidt in zijn jeugdfase zodat hij een mooie rechte stam krijgt, noemen we begeleidingssnoei. Deze snoei is veel moeilijker dan hij klinkt en staat zeer gedetailleerd beschreven in het Standaardbestek 250 voor de wegenbouw. Een gecertificeerd European Tree Worker is gespecialiseerd in het uitvoeren van dit soort snoei.
Uiteraard moeten bomen niet alleen plaats voorzien voor het verkeer. Er zijn ook gebouwen, voetpaden, speelruimte enzovoort waarvoor een boom ruimte moet vrijlaten. Door middel van een gerichte snoei kunnen de juiste takken gesnoeid worden om efficiënt plaats te maken voor de functies waaraan de ruimte moet voldoen.
Een andere reden voor het snoeien van bomen is veiligheid. Een boom hangt met zijn kruin vele meters boven de grond. Als er iets uit de kruin naar beneden valt, kan dat logischerwijs schade veroorzaken. Het doel van een goede onderhoudssnoei is dan ook steeds om breukgevoelige boomdelen te detecteren en de correcte snoeiactie uit te voeren. Een gecertificeerd European Tree Worker is ervoor opgeleid om deze takken te herkennen en het nodige te doen. Richtlijnen voor een klassieke onderhoudssnoei kunnen onder meer gevonden worden in de Europese snoeistandaard. Enkele basisprincipes kan ik je hierbij alvast meegeven:
Bij kandelaren wordt 100% van het bladvolume verwijderd en wordt de boom gesnoeid in een soort van kandelaarvorm. In sommige gevallen is het een doordachte esthetische of historisch getinte keuze. Voor straatbomen of bomen in tuinen zijn er andere redenen. De voornaamste reden lijkt me een ingebakken controledrang. Veel mensen willen hun bomen even gemillimeterd beheren als hun gazon. Daarbij komen dikwijls nog argumenten zoals licht en veiligheid.
Gekandelaarde bomen gaan echter vaak minder licht doorlaten. Ze hebben een compact en dicht kruinvolume dicht bij de grond waardoor de bomen een heel bekrompen gevoel geven. Een boom met een hoge kruin boven de grond kan echter veel licht onder zijn kruin doorlaten. Door het opsnoeien van een boom kun je dus meer effect krijgen dan door hem te kandelaren. Ook veiligheid is in de meeste gevallen slechts een drogargument.
Waarom zouden we bomen dan niet kandelaren? Eerst een vooral omdat elke boom zijn natuurlijke karakter heeft. Dat wordt volledig vernietigd door de boom te kandelaren. Alle gekandelaarde bomen lijken qua vorm op elkaar terwijl je een vrij uitgroeiende linde of eik zelfs in de winter op honderd meter ver kunt herkennen. Snoei moet er dan ook op gericht zijn om het natuurlijke karakter van een boom zoveel mogelijk te bewaren. Als de snoeiregels uit de Europese snoeistandaard worden gevolgd dan zal dat ook het geval zijn.
In de eerste plaats: de hitteproblematiek die we de laatste jaren kennen. Bomen met een grote kruin kunnen hitte temperen. Naast een verkoelend effect zorgt een kruin ervoor dat hevige regenbuien trager de grond bereiken en dus minder snel de riool overbelasten. Een grote kruin kan ook meer fauna en flora herbergen. Al deze zaken noemt men ecosysteemdiensten. Het rendement van een boom kan dan ook uitgedrukt worden in het aantal vierkante meter kruin. Hoe groter de kruin, hoe meer ecosysteemdiensten een boom kan leveren.
En last but not least: niet kandelaren is gewoon veel goedkoper. Zeer gericht enkele takken verwijderen is veel minder arbeidsintensief dan alle takken verwijderen. Er is ook veel minder opkuis aan. Gemiddeld genomen kost het kandelaren van een boom vijf keer zoveel als een klassieke onderhoudssnoei.
Nog een reden waarom bomen vaak gekandelaard worden, is omdat het een soort van gewoontesnoei is. Overal zien we deze snoeivorm waardoor mensen denken dat dit ook de goeie manier van werken is. In Zweden of Duitsland bijvoorbeeld zie je heel weinig gekandelaarde bomen. Je hoeft mensen daar niet uit te leggen dat het kandelaren van bomen niet oké is. Hier gaan ze er te snel van uit dat hun boom gesnoeid moet worden. Vervolgens bellen ze een tuinaannemer en die stelt voor wat hij al jaren doet. Dit is de laatste jaren echter sterk aan het veranderen. Boomeigenaars gaan namelijk steeds vaker een professioneel boomverzorger inschakelen die in het beste geval een gecertificeerd European Tree Worker is. Mensen die deze opleiding gevolgd hebben, zijn wel op de hoogte van ecosysteemdiensten en snoeistandaarden, en zullen hun klanten correcte info geven over het snoeien van bomen.