Overhellende bomen veilig doen vallen met afstandsbediening

Wanneer er mooi rechtopstaande bomen moeten worden geveld dan weten kenners waar ze de spie moeten uitzagen en hoeveel breuklijst ze moeten laten om de boom precies daar te laten vallen waar ze hem willen hebben. Met overhangende bomen wordt het al delicater om in te schatten waar die uitkomen. Daarom worden er stalen of aluminium wiggen gebruikt om de boom te dwingen een bepaalde kant uit te gaan. Maar ook hier staat de techniek niet stil: mechanische, hydraulische of afstandsbediende velhulpen zijn in opmars.

Niet alleen op hellingen moeten bomen ‘in hun verweer’ (tegen de velrichting in) geveld worden. Zelfs overhangende bomen met een maximale terughang van ongeveer 2 meter moeten volgens de regels van de kunst en op een veilige manier kunnen worden neergelegd. Omdat niet alle bomen kunnen worden bereikt met een graafmachine met bomenklem blijft een velwig noodzakelijk.

Beschikbare hulpmiddelen

Hydraulische velhulpen voor de bosbouw zijn al sinds jaar en dag bekend. In Duitsland heeft het KWF (Kuratorium für Waldarbeit und Forsttechnik), het bosbouwinstituut zeg maar, onderzoek en testen gedaan met mechanische en hydraulische velhulpen. Dat waren dan steeds testen over de werking van deze hulpmiddelen. Behalve dat is er nog geen wetenschappelijk onderzoek gebeurd naar de effectieve benodigde tijd bij het gebruik van verschillende velhulpen en naar de lichamelijke belasting van de gebruiker. Dat komt omdat we in de praktijk zelden twee identiek vergelijkbare situaties tegenkomen. Elke boom en ondergrond is anders, de ene keer is er wind en de andere keer niet … Daarom moeten we ons behelpen met eigen ervaring en testen.

De werkbelasting verminderen

Afhankelijk van hoe schuin een boom overhangt en van de gebruikte techniek zal het ene velhulpsysteem meer tijd vragen dan het andere. Met de hand bediende velhulpen vragen bijvoorbeeld meer tijd. Om een wig in aluminium of staal in te kloppen heb je dubbel zoveel tijd nodig als wanneer je een mechanische velwig met telescopische ratel zou gebruiken. Een mechanische velwig die met een accu-slagmoersleutel wordt opengedraaid doet het nog sneller. En met een afstandsbediende velwig wordt deze klus in minder dan de helft van de tijd geklaard. Al het bovenstaande geldt natuurlijk wanneer de omstandigheden dezelfde zouden zijn en verrekent ook de tijd tussen het aanzetten van de velwig en de tijd die nodig is om op veilige afstand te gaan staan.
Om ons lijstje van mogelijke oplossingen te vervolledigen hebben we ook de Zweedse velhulp ‘Reipal RH-pusher’ in de vorm van een krik vermeld. Deze wordt op een stamhoogte van 2 meter ingebracht, is handbediend en maakt geen lawaai.

Zwaar werk

Het gebruik van metalen velwiggen heeft zo zijn nadelen. Door de wig in de boom te kloppen ontstaan er tot in de boomtoppen trillingen die breekbare takken kunnen doen loskomen. Pulsmetingen op de hartslag bij bosbouwers gaven een beduidend hogere hartslag aan. Zeker als er op bijvoorbeeld een helling na iedere slag opnieuw vaste voet onder de grond moet worden gezocht. Dan overschrijdt de bosbouwer de maximale blootstellingslimiet met minstens 50%. Bij het gebruik van een velwig met ratel wordt deze limiet maar met 10% overschreden en als de velwig met een slagmoesleutel wordt bediend, wordt er nauwelijks inspanning van het hart gevraagd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de lichamelijke belasting bij gebruik van een afstandsbediende velwig met accuaandrijving het laagste is.

Veel geluid

Bij het indrijven van een velwig met een hamer kunnen geluidspieken tot 115 decibel (dB) optreden. Het is daarom noodzakelijk dat er gehoorbescherming wordt gebruikt, net als bij het gebruik van een slagmoersleutel (102 dB). Bij gebruik van de afstandsbediening – en met een gemiddelde afstand tot de boom van 7 meter – hebben we een waarde van 83 dB gemeten. Het geluid van een mechanische velwig met ratel is verwaarloosbaar.

Vibraties tellen op

Bij het gebruik van een slagschroevendraaier worden trillingen en vibraties op het lichaam van de gebruiker overgedragen. Man zou er kunnen van uitgaan dat deze te verwaarlozen zijn. Maar in de praktijk zal de bosbouwer die eerst de velwig in de boom brengt die boom erna ook afzagen. We moeten die vibratiebelastingen dan bij deze van een motorzaag optellen.

Veiligheid

Bij het gebruik van metalen velwiggen moeten we ook durven stilstaan bij de veiligheid. Als we naar detailfoto’s van boomvellen kijken, dan merken we op dat er een tendens is om steeds smallere breuklijsten over te houden om toch maar niet te veel kracht bij het indrijven van de spie te moeten gebruiken. Onder ‘breuklijst’ verstaan we dat gedeelte van de diameter van de boom dat niet wordt ingezaagd en waar de boom uiteindelijk nog mee aan elkaar hangt als de velwig er wordt ingedreven. Een smallere breuklijst overhouden betekent ook minder veiligheid. Bij accuaangedreven velhulpen was dit veel minder het geval en met de afstandsbediende velwig maakte het weinig uit of er nu een centimeter dieper of minder diep werd ingezaagd.

Samengevat

Afhankelijk van hoeveel ‘delicate’ bomen iemand per dag moet afzagen, geven velhulpen een groter rendement per dag, een grotere veiligheid en een betere bescherming van het lichaam tegen trillingen. Daar staat wel een prijskaartje tegenover dat van 700 tot meer dan 3.000 euro kan oplopen. Wie liever bij de metalen velwiggen blijft, moet rekening houden met meer trillingen en een vaak te kleine breuklijst als verhoogd risico aannemen.

De boomkrik

Een andere manier om bomen te vellen is deze met de RH-Puscher van Reipal. Dit is een hulpmiddel om bomen langs wegen, elektrische leidingen, dicht bij huizen en dergelijke veilig af te zagen.
Zelfs bij het afzagen van schuinstaande bomen bieden ze een extra zekerheid. Doordat de stang tot 85 cm kan worden uitgeschoven, kan de boom in één keer omgeduwd worden. De boomkrik is uitgerust met een veiligheidspal zodat ze door het gewicht van de boom niet terug kan inschuiven. In de grond zakken kan ook nauwelijks dankzij de speciale voet: een grote vierkante plaat met 2 gebogen hoeken die ook grip heeft op zachtere grond. Indien de grond echt niet draagkrachtig genoeg is, kan er nog met een houtblok als extra draagvlak worden gewerkt. Er zijn nog 2 types boomkrikken die nog meer kracht hebben: 3 of 3,6 ton.